Σήμερα, ἑορτή τοῦ Εὐαγγελισμοῦ τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου, στήν Ἱερά Μονή ἐτελέσθη πανηγυρική Θεία Λειτουργία ἀπό τόν Ἡγουμ. π. Ἱερόθεο, στό ὁμώνυμο πανηγυρίζον Παρεκκλήσιο τοῦ Εὐαγγελισμοῦ πού εὑρίσκεται στό ἰσόγειο τῆς βορείας πτέρυγας τοῦ κεντρικοῦ συγκροτήματος τοῦ Μοναστηριοῦ, παραπλεύρως τοῦ Καθολικοῦ. Εὐθύς μετά τήν ἀπόλυση ἔγινε καί ἡ καθιερωμένη Δοξολογία γιά τήν ἱστορική ἐπέτειο τῆς ἐθνικῆς μας παλιγγενεσίας, τῆς ἐπαναστάσεως τοῦ 1821. Συμμετεῖχαν ἀρκετοί πιστοί, οἱ ὁποῖοι ἦλθαν ἀπό τήν Σύμη γιά νά ἐκκλησιαστοῦν καί νά τιμήσουν τήν Ὑπέρμαχο Στρατηγό τοῦ Ἔθνους μας, ἡ Ὁποία ἀνέκαθεν συμπαρίσταται στίς δυσκολίες πού βιώνει ὁ λαός μας. Ὁ π. Ἱερόθεος μιλῶντας γιά τήν διπλή αὐτή ἑορτή, τόνισε τήν οὐσιαστική συμμετοχή τῆς Παναγίας στό Μυστήριο τῆς Θείας Οἰκονομίας καί ἐπισήμανε τήν διττή διάσταση τῆς ἐλευθερίας πού μᾶς χάρισε, ἀφ' ἑνός ἀπελευθερώνοντάς μας ἀπό τήν δουλεία τῆς ἁμαρτίας διά τῆς Ἐνανθρωπήσεως τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ καί ἀφ' ἑτέρου γιά τήν ἐλευθερία πού χάρισε στό ἔθνος μας ὡς Ὑπέρμαχος Στρατηγός του.
Ἀναφέρεται ὅτι τό λιτό καί ἀπέριττο Τέμπλο τοῦ Ναϋδρίου, ἔχει ξεχωριστή ἱστορική ἀξία, ἀφοῦ λίγο πρίν τήν Μικρασιατική καταστροφή τοῦ 1922, οἱ εὐσεβέστατοι πρόσφυγες τῆς Φρυγίας τό μετέφεραν στήν Μονή καί δι’ αὐτοῦ τοῦ τρόπου τό διέσωσαν. Λέγεται ἐπίσης ὅτι καί ἡ παλαιά φορητή Εἰκόνα τοῦ Εὐαγγελισμοῦ τῆς Θεοτόκου πού φυλάσσεται ἐκεῖ, ἔχει ἀκριβῶς τήν ἴδια προέλευση.
Παρεπιπτόντως παραθέτουμε ἀπομαγνητοφωνημένο ἀπόσπασμα ὁμιλίας τοῦ Πρωτοπρ. Κων. Στρατηγοπούλου, ὁ ὁποῖος μέ λόγο ἁπλόν, ἀλλά καί ἐξόχως θεολογικό, ἀναλύει ὁρισμένα θεολογικά στοιχεῖα τῆς Ὀρθοδόξου εἰκόνας τοῦ Εὐαγγελισμοῦ τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου:
«Τό γεγονός τοῦ Εὐαγγελισμοῦ περιγράφεται στό κατά Λουκᾶν Εὐαγγέλιον, ὅπου ὁ εὐαγγελιστής Λουκᾶς περιγράφει πολλά γεγονότα πού ἔχουν σχέση μέ τήν Θεοτόκο καί δή μέ τή γέννηση τοῦ Χριστοῦ. Τή γέννηση τοῦ Χριστοῦ τήν περιγράφει καί ὁ εὐαγγελιστής Ματθαῖος, ἀλλά λεπτομέρειες πού ἀφοροῦν τά γεγονότα αὐτά, περιγράφει ὁ εὐαγγελιστής Λουκᾶς, ὁ ὁποῖος γνώρισε τήν Παναγία κι ἔμαθε τά γεγονότα, ὅπως γιά παράδειγμα τοῦ Εὐαγγελισμοῦ, κατευθείαν ἀπό τήν Παναγία.
Αὐτό ὅμως πού ἔχει σημασία εἶναι ἡ θεολογική προσέγγιση τῆς εἰκόνας. Στήν εἰκόνα τοῦ Εὐαγγελισμοῦ βλέπουμε τόν ἀρχάγγελο Γαβριήλ καί τήν Παναγία σέ αὐτή τήν μοναδική συνάντηση! Ἡ εἰκόνα πού προσωπικά θεωρῶ ὅτι εἶναι μᾶλλον ἡ καλύτερη πού ἔχω δεῖ τοῦ Εὐαγγελισμοῦ, εἶναι ἡ εἰκόνα τῆς Παναγίας τοῦ Εὐαγγελισμοῦ τῆς Ὀχρίδας. Ἡ περιοχή τῆς Ὀχρίδας εἶναι πάνω ἀπό τίς Πρέσπες, στά σημερινά Σκόπια. Εἶναι μία πανέμορφη εἰκόνα ἀγνώστου καλλιτέχνη.
Νά δοῦμε λίγο τήν εἰκόνα. Μερικά στοιχεῖα πού ἔχω δώσει σέ προηγούμενες ἀναλύσεις γιά τόν Ἄγγελο καί γιά τήν Παναγία, θά τά προσεγγίσουμε σήμερα μέ καλύτερο τρόπο. Πρῶτα – πρῶτα, ὁ Ἄγγελος ἀναγγέλλει ἕνα γεγονός. Ἔφ ὅσον ἀναγγέλλει γεγονός καί κινεῖται, τά πόδια του ὅπως βλέπουμε στήν εἰκόνα, εἶναι ἀνοιχτά. Ὑπάρχει μία κίνηση. Σέ ἄλλες περιπτώσεις θά δοῦμε ἀγγέλους οἱ ὁποῖοι δέν ἔχουν αὐτή τήν κίνηση, πού τά πόδια τούς εἶναι στατικά. Ὅ,τι γνωρίζουμε γιά τούς ἀγγέλους, τό γνωρίζουμε ἀπό τήν Ἁγία Γραφή. Κατά τά μέτρα τῆς Ἁγίας Γραφῆς εἶναι «λειτουργικά πνεύματα εἰς διακονίαν ἀποστελλόμενα». Δηλαδή ἔχουν δυό πράγματα. Πρῶτον, εἶναι λειτουργικά πνεύματα, λειτουργοῦν τόν Θεό καί δεύτερον εἰς διακονίαν ἀποστελλόμενα. Ἔχουν ἀποστολή. Τούς ἀποστέλλει ὁ Θεός γιά νά κάνουν κάτι στόν κόσμο. Αὐτός εἶναι ὁ ρόλος τους. Γιά τά ἄλλα οὐράνια τάγματα δέν γνωρίζουμε πολλά πράγματα. Τά περισσότερα πού γνωρίζουμε εἶναι γιά τούς ἀγγέλους καί τούς ἀρχαγγέλους. Ἐνῶ γνωρίζουμε ὅτι ὑπάρχουν τά τάγματα πού ὀνομάζονται Ἁρχές, Κυριότητες, Θρόνοι, Ἐξουσίες, Δυνάμεις, Πολυόμματα, παρόλα αὐτά δέν γνωρίζουμε τόν ρόλο τους τόν λειτουργικό. Λίγα πράγματα ξέρουμε γιά τά Χερουβείμ καί τά Σεραφείμ, τά ὁποῖα ἔχουν ἐμφανιστεῖ στό χῶρο τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης.
Ἀλλά περισσότερες καί πιό συνεχεῖς ἐμφανίσεις ἔχουμε ἀπό τούς ἀγγέλους καί δή τούς ἀρχαγγέλους. Νά θυμάστε, ὁ ἐκ τῶν ἀρχαγγέλων Μιχαήλ ἐμφανίζεται στήν Παλαιά Διαθήκη καί ὁ ἐκ τῶν ἀρχαγγέλων Γαβριήλ ἐμφανίζεται στήν Καινή Διαθήκη. Ὅταν λοιπόν βλέπετε ἀρχάγγελο στό χῶρο τῆς Καινῆς Διαθήκης - καί τό ὄνομά του νά μήν ξέρετε - εἶναι ὁ ἀρχάγγελος Γαβριήλ. Ὁ ἀρχάγγελος Μιχαήλ συνήθως, ἀλλά ὄχι κάτ’ ἀποκλειστικότητα, ἐμφανίζεται στήν Παλαιά Διαθήκη. Βέβαια σέ γεγονότα τά ὁποῖα διατρέχουν τήν ἱστορία τῆς ἐκκλησίας μας, ἔχουμε ἐπί μέρους διαφοροποιήσεις. Ἔχουμε τό ἐν Χώναις θαῦμα, πού τό γιορτάζουμε τόν μήνα Σεπτέμβριο καί τό ὁποῖο τό κάνει ὁ ἀρχιστράτηγος Μιχαήλ. Ἀλλά αὐτή εἶναι μία βασική θεώρηση τῶν πραγμάτων. Γιά αὐτό νά ξέρετε καί ἐξ ἀπόψεως λειτουργικῆς κατατάξεως τῶν εἰκόνων στό ἱερό, ἡ ὡραία Πύλη ἔχει δυό πόρτες. Ἡ δεξιά - ὅπως βλέπουμε ἐμεῖς - καί ἡ ἀριστερή. Ἄν ἔχετε παρατηρήσει, ἡ πόρτα ἡ ἀριστερή, μόνο αὐτή χρησιμοποιεῖται στή Θεία λειτουργία. Ἐνῶ σέ ὅλες τίς ἀκολουθίες ὁ ἱερέας ἡ ὁ διάκονος βγαίνει ἀπό τήν πόρτα τήν ἀριστερή καί εἰσέρχεται ἀπό τήν δεξιά, ὅταν ἀρχίσει ἡ Θεία λειτουργία ἡ δεξιά πόρτα καταργεῖται τελείως. Χρησιμοποιεῖται μόνο ἡ ἀριστερή πόρτα, ὅπου γίνονται οἱ εἴσοδοι τῶν ἱερέων μέ τά ἅγια. Αὐτό σημαίνει πώς ἡ πόρτα αὐτή πού ἔχει λειτουργική χρήση τήν ὥρα τῆς Καινῆς Διαθήκης, εἶναι ἡ θύρα τῆς Καινῆς Διαθήκης. Ἐνῶ ἡ ἄλλη πόρτα πού ἔχει λειτουργική χρήση συνεχῶς καί καταλιμπάνεται, δέν λειτουργεῖ τήν ὥρα τῆς Θείας λειτουργίας εἶναι - ἄς τήν ποῦμε συμβολικά - ἡ πόρτα τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης. Γι’ αὐτό πάνω στήν πόρτα τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης - πού εἶναι ἡ δεξιά ὅπως τήν βλέπουμε ἐμεῖς - ἁγιογραφοῦμε τόν ἀρχάγγελο Μιχαήλ πού εἶναι ὁ ἀρχάγγελος τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης καί στήν ἀριστερή πόρτα ἁγιογραφοῦμε τόν ἀρχάγγελο Γαβριήλ.
Οἱ ἄγγελοι λοιπόν, εἶναι «λειτουργικά πνεύματα εἰς διακονίαν ἀποστελλόμενα». Ἄν λοιπόν, οἱ ἄγγελοι εἶναι λειτουργοί, ὅπως στήν εἰκόνα τῆς Βαπτίσεως πού διακονοῦν τό Χριστό πού βαπτίζεται, θά τούς δοῦμε νά εἶναι ἀκίνητοι. Τά πόδια τούς εἶναι κλειστά. Ἄν δοῦμε τά πόδια τούς ἀνοικτά, τότε σημαίνει πώς εἶναι ἀποστελλόμενοι. Τό ἴδιο μέγεθος τῆς κινήσεως τῶν ποδῶν θά τό δοῦμε νά περνάει καί στούς Ἀποστόλους. Καί οἱ Ἀπόστολοι ἔχουν μία κίνηση, λειτουργοῦν τόν Θεό. Ἄν βρίσκονται σέ ἀποστολή ἔχουν ἀνοικτά τά πόδια. Ἄν βρίσκονται σέ λειτουργία τοῦ μυστηρίου τῆς θείας οἰκονομίας, ἔχουν κλειστά τά πόδια. Στήν εἰκόνα τῆς Ἀναλήψεως ἡ στήν εἰκόνα τῆς ψηλαφήσεως τοῦ Θωμά θά δεῖτε τούς μαθητές νά στέκονται ἔνθεν καί ἔνθεν. Στό κέντρο εἶναι ὁ Θωμάς, ὁ ὁποῖος ψηλαφεῖ τόν Χριστό καί ἔνθεν καί ἔνθεν εἶναι οἱ ὑπόλοιποι ἀπόστολοι. Θά δεῖτε τούς μισούς νά ἔχουν ἀνοικτά πόδια καί τούς ἄλλους μισούς νά ἔχουν κλειστά πόδια. Δέν μποροῦν νά ἁγιογραφήσουν τόν ἴδιο Ἀπόστολο μέ ἀνοιχτά καί κλειστά πόδια. Ἐπειδή οἱ Ἀπόστολοι εἶναι ἕνα σῶμα, οἱ μισοί ἐκδηλώνουν τήν κίνηση, πού εἶναι ἀπόστολοι διά τῆς ἀνοικτῆς ἐκφράσεως τῶν ποδῶν τους καί οἱ ἄλλοι μισοί διά τῆς κλειστῆς ἐκφράσεως τῶν ποδῶν τους. Καί δηλώνουν πού ταυτόχρονα εἶναι καί ἐν κινήσει, ἀλλά καί λειτουργοί. Αὐτό εἴμαστε καί ἐμεῖς δηλαδή. Στήν Ὀρθοδοξία δέν ἀναρωτιόμαστε «τί εἶναι καλύτερο»; Νά εἴμαστε ἀκίνητοι ἡ κινούμενοι; Μᾶς ἐνδιαφέρει νά εἴμαστε κινούμενοι, κατά τά μέτρα τῆς ἀποστολῆς πού μας βάζει ὁ Θεός νά κάνουμε, καί ἀκίνητοι κατά τά μέτρα τοῦ ἡσυχασμοῦ καί τῆς στάσεως τῆς νηπτικῆς καί τῆς προσευχῆς. Καί τά δυό μέτρα ἰσορροποῦν στήν Ὀρθοδοξία. Ποτέ δέν ἔχουμε μία ἀπολυτότητα. Δηλαδή, ἄν κάποιος πεῖ «ἐγώ θά ἡσυχάσω χωρίς νά κάνω κίνηση, κάποια ἐνέργεια», 
τότε αὐτός δέν ζεῖ τήν Ὀρθοδοξία σωστά. Αὐτά τά δυό λοιπόν, ἐναλλάσσονται.
Στήν εἰκόνα, ὁ ἀρχάγγελος Γαβριήλ εἶναι ἀποστελλόμενος στήν Παναγία, γι’ αὐτό τά πόδια του εἶναι ἀνοιχτά. Ὅπως βλέπετε, ἔχει τό χέρι του ἐκτεταμένο, τῆς δείχνει κάτι. Ἄν ἦταν λειτουργός καί λειτουργοῦσε τό μυστήριο (ὅπως μπορεῖτε νά δεῖτε) στήν εἰκόνα τῆς Βαπτίσεως, τά χέρια του θά ἦταν κλειστά. Καί μάλιστα καλυμμένα μέ ἕνα ὕφασμα. Ἐνῶ βλέπετε, ἄν τό χέρι εἶναι ἀνοικτό, κάτι δεικνύει. Ὁ Θεός τοῦ λέει κάτι νά πεῖ. Δέν εἶναι τό δικό του τό χέρι. Δανείζει τό χέρι του, στό Θεό. Αὐτό συμβαίνει στή Θεία λειτουργία. Ἄν ἔχετε παρατηρήσει, ἐμεῖς οἱ ἱερεῖς φορᾶμε τό ἐξωτερικό ἔνδυμα τό ὁποῖο λέγεται φελόνιον καί καλύπτει τά χέρια μας. Τά χέρια μας εἶναι καλυμμένα. Ποῦ σημαίνει ὅτι δέν ἔχουμε χέρια. Κι ἄν πρόκειται νά κάνουμε κάτι, τό κάνουμε ὅπως τό λέει ἡ Ἐκκλησία, κατά ἐντολή τοῦ Θεοῦ. Δηλαδή, δέ χρησιμοποιοῦμε τά χέρια μας ὅπως ἐμεῖς θέλουμε γιά νά κάνουμε ἐκφράσεις λύπης, χαρᾶς, θριάμβου, νίκης κτλ. Ὁ ἱερέας βγάζει τό χέρι τοῦ κάτω ἀπό τό φελόνιο γιά νά εὐλογήσει τόν λαό, τά τίμια δῶρα, νά πεῖ «εἰρήνη πᾶσι». Τίποτα ἄλλο. Βλέπετε κι ὁ ἱερέας μετέχει ἀγγελικῶς, κατά τά δικά του τά μέτρα, ὅπως κι ὅλος ὁ λαός τοῦ Θεοῦ, στό θέμα τῆς λειτουργίας. Κινητός καί ἀκίνητος. Στήν εἰκόνα, ὁ Ἄγγελος λοιπόν, ἔχει τό χέρι ἐκτεταμένο, τά πόδια ἀνοιχτά, πού εἶναι αὐτή τή στιγμή εἰς διακονίαν ἀποστελλόμενος. Βλέπετε αὐτά εἶναι πολύ σπουδαῖα πράγματα! Κι αὐτά δέν μπορεῖτε νά τά καταργήσετε.
Ἄς δοῦμε τήν κεφαλή τοῦ Ἀγγέλου. Βλέπετε πώς ὁ Ἄγγελος ἔχει μία κορδέλα. Αὐτή ἡ κορδέλα στήν ἁγιογραφία εἶναι (θά ἔλεγα) ἡ σαρκική, ὑλική ἔκφραση τῆς νοερᾶς προσευχῆς. Ὁ Ἄγγελος συγκεντρώνει τό πλούσιο τοῦ νοός του, (δέν μπορῶ νά περιγράψω τή διάνοια καί τό νοῦ) μπροστά στό Θεό. Γι’ αὐτό ἔχει κι αὐτήν τήν κορδέλα. Αὐτό πού μας ἐνδιαφέρει εἶναι αὐτή ἡ συγκέντρωση. Καί προσέξτε, πού ἡ ἀπεικόνιση τῆς κεφαλῆς δέν εἶναι προφίλ, οὔτε κατά πρόσωπον. Εἶναι ἀπεικόνιση κατά τά τρία τέταρτα, ὅπου βλέπουμε καί τά δυό του τά μάτια. Αὐτό πού μας ἐνδιαφέρει πάρα πολύ εἶναι νά βλέπουμε καί τά δυό του τά μάτια. Καί τό βλέπουμε αὐτό καί σέ ὅλους τους ἁγίους.
Ὁ Ἄγγελος κρατάει στά χέρια τοῦ ἕνα ραβδί. Ποτέ μήν ἁγιογραφήσετε τόν Ἄγγελο μέ ἐκείνη τήν ἔκφραση τήν ρομαντική - ὅπως τήν κάνει ἡ βατικάνεια ἁγιογραφία - νά μεταφέρει κάποιο κρίνο. Δέν ὑπάρχει παράδοση πού νά ἀναφέρει κάτι τέτοιο καί οὔτε μᾶς λέει ἡ Ἁγία Γραφή ὅτι ὁ Ἄγγελος κρατάει ραβδί στά χέρια του. Τό ραβδί γιά ἐμᾶς ἔχει ἕνα θεολογικό συμβολισμό. Τό ραβδί ἤτανε πάντοτε τό ἀντικείμενο τό ὁποῖο χρησιμοποιοῦσαν οἱ ἀγγελιοφόροι γιά νά ἀναγγείλουν τά μηνύματά τους. Μέχρι καί πρόσφατα στά χωριά μας, ἔβγαινε ἕνας ντελάλης καί χτυποῦσε στό δάπεδο, στό καλντερίμι, ἕνα ξύλο καί ἔλεγε θά γίνει αὔριο αὐτό τό γεγονός. Τό ραβδί σημαίνει πώς ὁ Ἄγγελος ἔρχεται νά ἀναγγείλει κάτι. Δέν κρατάει ἕνα λουλούδι γιά νά ὡραιοποιήσει τήν κατάσταση ἤ νά δώσει ἕνα δῶρο στήν Παναγία. Αὐτό εἶναι λάθος. Εἶναι ρομαντική ἀντιμετώπιση τοῦ πράγματος. Καί ἡ ἐκκλησία μας ποτέ στήν ἁγιογραφία δέν κάνει ρομαντική ἀντιμετώπιση τοῦ πράγματος, ἀλλά πάντοτε κάνει κατανυκτική ἀντιμετώπιση τοῦ γεγονότος.
Ἡ ἐκκλησία μέ τίς τέχνες της θέλει νά δώσει κατάνυξη κι ὄχι νά δώσει ρομαντισμό. Γι’ αὐτό βλέπετε στήν Ὀρθόδοξη τέχνη διαφοροποιούμεθα τελείως. Καί στή μουσική καί στή ζωγραφική. Δυό κατ’ ἐξοχήν τέχνες. Ὑπάρχουν καί ἄλλες τέχνες, ὅπως ἡ ξυλογλυπτική. Ὅπως μέ αὐτές τίς δυό κατ’ ἐξοχήν τέχνες, ἔτσι καί μέ τό ξυλόγλυπτο τό ἴδιο πράγμα γίνεται. Κάνουμε ἁπλά, λιτά ξυλόγλυπτα. Δέν κάνουμε ποτέ οὔτε μπαρόκ, οὔτε ροκοκό, τά ὁποῖα εἶναι ἐμπλουτισμένα, φορτωμένα πάρα πολύ γιά νά ἐντυπωσιάσουν τίς αἰσθήσεις τοῦ ἀνθρώπου. Ὅλη αὐτή ἡ τέχνη περνάει στήν ἐκκλησία καί περνάει ἀκόμη καί πάνω στά ἄμφια τῶν κληρικῶν κτλ. Καί ἐδῶ ὑπάρχει μία θεολογία. Ἡ λιτότητα τῶν ἀμφίων, οὔτε μέ προσθῆκες, οὔτε μέ πολλές παραστάσεις πάνω καί διάφορα χρώματα. Ἡ ἐκκλησία μας ἔχει μία λιτότητα σέ ὅλα αὐτά τά πράγματα. Ἀλλά ἐμᾶς ἡ προκείμενή μας δουλειά εἶναι νά δοῦμε τήν ἁγιογραφία καί νά θυμηθοῦμε αὐτή τή λιτότητα, ἡ ὁποία ἐκφράζεται μέ αὐτό τό ραβδί καί μέ τό χέρι τοῦ Ἀγγέλου τό ὁποῖο ἐκτείνεται.
Ὁ Ἄγγελος ἔχει μία λωρίδα - θά δοῦμε αὐτή τή λωρίδα καί στά ροῦχα τοῦ Χριστοῦ πολλές φορές - πού δηλώνει πώς ὡς ἀξιωματικός ἔχει μία ἐντολή. Πῆρε μία ἐξουσία ἀπό κάποια ἀνώτερη ἀρχή. Δηλώνει πώς ἕνας Ἄγγελος δέν εἶναι αὐτοτελής. Δέν λειτουργεῖ μόνος του. Δέν λειτουργεῖ κατά τά μέτρα τῆς δικῆς του ἐπιθυμίας, ἀλλά ὑπακούει στό Θεό. Κι ἐδῶ μέ αὐτή τήν κορδέλα (λωρίδα) δηλώνεται ἡ δοθεῖσα ἐξουσία. Στόν Χριστό, ἡ δοθεῖσα ἐξουσία δηλώνεται καί μέ μία κορδέλα, ἀλλά ταυτόχρονα θά Τόν δοῦμε νά κρατάει στά χέρια Του - συνήθως πάντοτε - ἕνα εἰλητάριο. Τά εὐαγγέλια παλιά δέν ἦταν βιβλία, ἦταν αὐτά τά ἐλισσόμενα ἀντικείμενα τῶν παπύρων. Ὁ Χριστός πῆρε τήν ἐξουσία ἀπό τόν Πατέρα γιά νά κάνει αὐτό πού θά κάνει. Κανείς δηλαδή δέν εἶναι αὐτοτελής.
Κατά τ’ ἄλλα, οἱ ἄγγελοι ἁγιογραφοῦνται ὅπως τούς ἔχουμε δεῖ. Τούς εἴδαμε ἀνθρωποειδεῖς, τούς εἴδαμε νά ἔχουν πτέρυγες. Δέν εἶναι μία δική μας ἐπινόηση. Ἁγιογραφοῦμε μέ θεολογικό τρόπο, ὅτι εἴδαμε. Τά τροπάρια τῆς ἐκκλησίας μᾶς ἀναφέρουν ὅτι εἶναι δευτερεύοντα φῶτα. Πρωτεῦον φῶς εἶναι ὁ Θεός. Ὅλοι οἱ ἄλλοι, οἱ ἅγιοι καί οἱ ἄγγελοι εἶναι δευτερεύοντα φῶτα γιατί παίρνουν τό φῶς ἀπό τό Θεό. Κανείς δέν ἔχει δικό του, ἴδιον φῶς. Καί οἱ ἅγιοι πού ἔχουν τά φωτοστέφανα γύρω ἀπό τό κεφάλι τους, δηλώνεται τό δευτερεῦον φῶς. Εἶναι τό φῶς τοῦ Θεοῦ. Τό ὁποῖο καταυγάζει ὅλο τους τό κεφάλι.
Νά θυμάστε ὅλους τους ἀγγέλους τούς τιμᾶμε πάντοτε τήν ἡμέρα τῆς Δευτέρας. Κάθε φορά πού εἶναι Δευτέρα τιμοῦνται οἱ ἄγγελοι. Ὅπως Κυριακή εἶναι ἡ μέρα τῆς Ἀναστάσεως. Δευτέρα τῶν ἀγγέλων. Τρίτη εἶναι τοῦ Προδρόμου. Τετάρτη εἶναι τῆς Σταυρώσεως καί τῆς Παναγίας. Πέμπτη τῶν ἁγίων Ἀποστόλων καί πάντοτε τοῦ ἁγίου Νικολάου, εἰς τύπον ἑνός ἱεράρχη. Παρασκευή πάλι τῆς Παναγίας καί ταυτόχρονα καί τοῦ Σταυροῦ. Σάββατο εἶναι ἡ μέρα τῶν κεκοιμημένων καί Κυριακή τῆς Ἀναστάσεως. Πλέον βέβαια τῶν ἁγίων πού γιορτάζουμε κάθε μέρα. Καί ὅλα τά τροπάρια τῆς Δευτέρας - ἄν ἀνοίξετε τό βιβλίο πού λέγεται Παρακλητική - ὁμιλοῦν πάντοτε γιά τούς ἀγγέλους. Καί τροπάρια θεολογικά γιά τούς ἀγγέλους μπορεῖτε νά βρεῖτε καί στίς ἀκολουθίες τοῦ Μεσονυκτικοῦ, Κυριακή πρωί, ὅπου ἐκφράζεται τό τριαδικό δόγμα τῆς ἐκκλησίας μας, στό ὁποῖο μετέχουν διακονώντας ὡς δευτερεύοντα φῶτα καί οἱ ἄγγελοι.
Αὐτά τά λέω γιά νά ἀποκτήσετε μία εὐρύτερη ἐμπειρία, γιατί ἐμεῖς δέν ἔχουμε τέχνες ἀποσπασματικές. Ὁ ἁγιογράφος γεννιέται καί ἀναπτύσσεται μέσα ἀπό τή ζωή τῆς ἐκκλησίας. Καί πρέπει νά δεῖ μέ μία εὐρύτητα τά πράγματα. Ἕνας ἁγιογράφος πού δέν λειτουργεῖται, πού δέ ζεῖ τό μυστήριο τῆς ἐκκλησίας, ποτέ δέν μπορεῖ νά ἁγιογραφήσει. Καί πόσο μᾶλλον ὁ ἁγιογράφος πού δέν ξέρει στοιχειώδη θεολογικά πράγματα.
Νά ἔρθουμε λίγο στήν Παναγία. Καί βλέπετε τήν Παναγία καθήμενη. Καθήμενη μπορεῖ νά εἶναι συνήθως ἡ Παναγία ἤ ὁ Χριστός. Καί τό καθήμενος δηλώνει μία βεβαιότητα. Τό χέρι τῆς Παναγίας πού εἶναι ἀνοιχτό δηλώνει κίνηση ἀποδοχῆς. Σημαίνει «ἀποδέχομαι». Ἐδῶ δέν ἔχουμε κόμικς νά βάλουμε ἐκφράσεις καί λόγια. Ἡ ἀποδοχή δηλώνεται ταυτόχρονα μέ τό κεκλιμένο τῆς κεφαλῆς. Ὑπάρχει μία ἐλαχίστη μικροτάτη κλίση, ἡ ὁποία δηλώνει ταυτόχρονα μέ τήν ἔκφραση τῆς ἀνοιχτῆς παλάμης, τήν ἀποδοχή. Ὅπου δοῦμε λοιπόν ἡ θέλουμε νά ἐκφράσουμε ἀποδοχή γεγονότος κάνουμε κεκλιμένο κεφάλι. Μία ἐλαχίστη μικρή ταπείνωση πού δέν εἶναι ἐμφανής. Δηλαδή, δέν εἶναι μία ἐκρηκτική ταπείνωση. Θά μποροῦσε νά ἦταν κι αὐτό ἕνα στοιχεῖο ρομαντικό ἤ ἐκκωφαντικό. Ἡ ἀνοιχτή παλάμη δηλώνει τήν ἀποδοχή.
Μέ τό ἄλλο τό χέρι ἡ Παναγία κρατάει ἕνα ἀντικείμενο. Εἶναι μία ρόκα ὅπου γνέθει. Δηλώνει ταυτόχρονα αὐτό πού εἶναι ἡ Παναγία. Ποῦ εἶναι ἡ τιμιωτέρα τῶν Χερουβείμ καί ἐνδοξοτέρα ἀσυγκρίτως τῶν Σεραφείμ. Πού προσομοιάζει μέ τά ἀγγελικά τά τάγματα καί εἶναι τιμιωτέρα ἀπό ὅλα αὐτά. Ταυτόχρονα ὅμως παραμένει ἄνθρωπος καί ἐργάζεται καί τά ἀνθρώπινα. Γιά αὐτό κρατάει αὐτήν τήν ρόκα. Κανείς μέσα στή ζωή τῆς ἐκκλησίας δέν εἶναι μόνο πνευματικός ἄνθρωπος. Ἐπειδή φέρει καί τά σαρκικά καί τή σαρκική φύση - πού δέν εἶναι ἁμαρτία τό σαρκικό - κάνει καί τά ἀνθρώπινά του ἔργα. Εἶναι ἐργασία. Καί νά θυμάστε ὅλη ἡ ἀσκητική θεωρία καί ἡ νηπτική θεωρία τῆς Ὀρθοδοξίας κρίνεται στήν ἐναλλαγή, δηλαδή στήν ταυτόχρονη λειτουργία τῆς ἐργασίας καί τῆς προσευχῆς. Γι’ αὐτό ἔχει αὐτή τή ρόκα ἡ Παναγία. Καί εἶναι καθήμενη.
Ἔχω μιλήσει γιά τά τρία ἀστεράκια πού φέρει ἡ Παναγία. Ἕνα ἀστεράκι στό κεφάλι καί δυό ἀστεράκια στήν πλάτη τῆς Παναγίας. Τά ἀστεράκια εἶναι ὀκτάκτινα ἔχουν ὀκτώ ἀκτίνες. Τό τριπλό ἀστεράκι σημαίνει ὅτι ἡ Παναγία εἶναι Ἀειπάρθενος. Ἦταν, εἶναι καί πάντα θά εἶναι Παρθένος. Πρό, κατά καί μετά τόν τόκο. Τό ὀκτάκτινο ἀστεράκι, μέ τίς ὀκτώ ἀκτίνες δηλώνει τό μυστήριό της ὀγδόης ἡμέρας. Τό μυστήριό της ὀγδόης ἡμέρας εἶναι τό μυστήριό της ἡμέρας πού (ἐγκαινίασε) ὁ Θεός μέ τό ἔργο τῆς θείας οἰκονομίας, γιά νά σώσει τόν ἄνθρωπο. Γιατί ἐμεῖς τήν ἕβδομη ἡμέρα, τήν τελευταία ἡμέρα τῆς δημιουργίας, ἀποτύχαμε σέ αὐτό πού μας ἔκανε ὁ Θεός. Καί ἐμεῖς τήν ἴδια στιγμή πού μετέχουμε στά τῆς Παναγίας στό ἔργο τῆς θείας οἰκονομίας.
Οἱ Πατέρες τῆς ἐκκλησίας θεολόγησαν γιά τό πρόσωπο τῆς Παναγίας, ἀλλά καίρια θεολογική στιγμή γιά τό πρόσωπο τῆς Παναγίας, εἶναι ἡ τρίτη Οἰκουμενική Σύνοδος. Ἡ ἐν Ἐφέσῳ Οἰκουμενική Σύνοδος, ὅπου σέ αὐτή κάποιοι ὑποστήριξαν, ὅπως ὁ Νεστόριος ἕνας αἱρετικός , πώς ἡ Παναγία δέν εἶναι Θεοτόκος ἀλλά εἶναι Χριστοτόκος. Θά πεῖτε τί διαφορά ἔχει; Πολύ μεγάλη διαφορά. Ἄλλο Θεοτόκος πού γεννάει τόν Θεό, καί ἄλλο Χριστοτόκος. Αὐτή ἡ διαφορά τί σημαίνει; Ἔλεγε ὁ Νεστόριος λοιπόν νά εἶναι Χριστοτόκος. Γέννησε τό Χριστό, τίποτε ἄλλο. Κατά τόν Νεστόριο, δηλαδή ἦταν μία σωλήνα ἀπό τήν ὁποία πέρασε ὁ Χριστός καί τίποτε ἄλλο. Αὐτό εἶναι θεολογικό λάθος. Πῶς γεννήθηκε ὁ Χριστός; Τί λέμε ἐμεῖς στό Πιστεύω; «Ἐκ Πνεύματος Ἁγίου καί Μαρίας τῆς Παρθένου καί ἐνανθρωπήσαντα». Λειτουργοῦν ἐδῶ δυό γεγονότα. Ὅπως σέ μία γέννηση ἑνός παιδιοῦ λειτουργεῖ ὁ ἄνδρας καί ἡ γυναίκα, ἐδῶ λειτουργεῖ ἡ Χάρις τοῦ Ἁγίου Πνεύματος «ἐκ Πνεύματος Ἁγίου καί Μαρίας τῆς Παρθένου καί ἐνανθρωπήσαντα». Τί κάνει ἡ Παναγία; Δίνει τήν ἀνθρώπινη σάρκα τοῦ (κόσμου) στόν Χριστό. Ἄρα, ἡ συμμετοχή τῆς Παναγίας δέν εἶναι ἁπλῶς ἡ συμμετοχή μίας σωλήνας, πού ἐξυπηρετεῖ μία κατάσταση. Δέν διέρχεται ὁ Χριστός ἀπό μέσα, χωρίς ἡ Παναγία νά προσφέρει τά ἀνθρώπινα μεγέθη. Ὁ Χριστός προσλαμβάνει τά ἀνθρώπινα μεγέθη ἀπό τήν Παναγία. Ἄρα εἶναι Θεό - τόκος. Γεννιέται ὁ Θεός, ὁ ὁποῖος ( Θεός σαρκοῦται). Εἶναι πολύ μεγάλη διαφορά. Καί ἔγινε μία ὁλόκληρη Οἰκουμενική Σύνοδος γιά αὐτό καί μόνο τό θέμα. Ἄν ἡ Παναγία εἶναι Χριστοτόκος ἤ Θεοτόκος; Καί ἀντιμετώπισαν αὐτή τή θεολογία πολύ μεγάλοι Πατέρες, ὅπως ὁ Κύριλλος Ἀλεξανδρείας καί ἄλλοι θεολόγοι, οἱ ὁποῖοι πρωτογενῶς, θεολόγησαν γιά τό πρόσωπο τῆς Παναγίας μας»…
